Orta, Çankırı

Orta, Türkiye
Çankırı İdari Bölümler haritası
Harita
Türkiye'deki yeri
Bilgiler
Şehir nüfusu	270.355[1] (2000)
İlçe nüfusu	6.038[2] (2000)
Yüzölçümü	513 km²
Koordinatlar
Posta kodu	18xxx
Alan kodu	376
İl plaka kodu	18
Yönetim
Ülke	Türkiye
Coğrafi Bölge	İç Anadolu Bölgesi
İl	Çankırı
Kaymakam	Cihangir Güler
Belediye başkanı	Halil Akpınar
Yerel yönetim site	Belediye
İlçe kaymakamlık site	Kaymakamlık

Orta, Çankırı ilinin bir ilçesidir. İl merkezine 63 km uzaklıktadır.

Konu başlıkları 1 Tarihi 1.1 İlk Çağlar 1.2 Hitit Dönemi 1.3 Türk Devletleri Dönemi 2 Nüfusu 3 Dış Bağlantılar

 

Tarihi

 

İlk Çağlar

1999 yılında R. Matthews başkanlığında Paflagonya ve TAY Projesi kapsamında gerçekleştirilen yüzey araştırmaları sırasında Orta ilçesine bağlı Salur köyünde Alt, Epipaleolitik ve Orta Paleolitik döneme ait aletler, olası Neolitik ve Kalkolitik malzeme ve Son Tunç Çağı'na ait Frig çanak çömleği bulunmuştur. Ayrıca höyüğün yanındaki tarlada İlk Tunç Çağı'na ait çanak, çömlek ve bronz parçalara rastlanmıştır. Orta ilçesi ile Yaylakent beldesi arasında henüz açılmamış üç adet höyük bulunmaktadır. Bu höyükler açıldığında ilçenin tarihi daha da belirginleşecektir.

Bulunan el aletleri bölgede insanın yaşadığını, çanak-çömlek ise bölgenin insanlar tarafından iskan edildiğini , Paleolitik/Epipaleolitik Çağ (Eski Taş/Yontma Taş) günümüzden 10.000 yıl öncesini, Neolitik Çağ (Yeni Taş/Cilalı Taş Çağı) 10.000 yıl önce başlayan bir evreyi, Kalkolitik Çağ (Bakır Taş Çağı) M.Ö. 5000-3000 , İlk Tunç Çağı M.Ö. 3000-2000 yıllarını ifade etmektedir.

 

Hitit Dönemi

Anadolu’ya yazıyı getiren Hititler’in yazılı belgeleri (Hitit Tabletleri) ile birlikte ilçe tarihi belirginleşmeye başlar. Hititler dönemine ait küp mezarlar, yapı taşları ortaya çıkarılmıştır. Kalfat beldesi yaylasındaki Kaya Kalesi, kalıntılar ve Çankırı Kültür Müdürlüğü önünde bulunan aslan heykelleri bu döneme ait buluntulardır. İlçede yapılan inşaat hafriyatları sırasında su kanallarına, ev temellerine ve toplu halde insan iskeletlerine rastlanmıştır. Sakaeli ve Yenice köylerinde bulunan Paflagonya Dönemi'ne ait olduğu ileri sürülen inler, Hüyükköy'de bulunan yer altı kenti, Karaağaç köyü yaylasında bulunan Ören Şehri Harabeleri, Doğanlar köyünde bulunan kaya resimleri, Kayılar köyü arazisi içinde bulunan Kartal Kayası, Sakaeli köyü arazisinde bulunan Pehlivanoğlu Dağı Harabeleri, ilçedeki diğer tarihi eserlerdir. İlçe merkezinin doğusunda Devrez Vadisi'nde Kurşunlu ilçe sınırında M.Ö. 1500 yılına tarihlenen Hitit Kalesi de bölgede yerleşik düzene geçişin oldukça eskilere dayandığını göstermektedir.

Şu ana kadar yazılı bilgilere ulaşılamamış olup ilçenin tarihi akış seyrinin Orta Karadeniz, İç Anadolu yörelerinden özellikle Çankırı, Bolu, Kastamonu, Ankara, Çorum, Karabük hatta Sinop illeri ile paralellik gösterdiği dikkate alınmalıdır.

Hititlerin M.Ö. 1650-1450 yıllarında var olan Eski ve Yeni Krallık dönemleri henüz netleşmemiştir. Bu dönemde Hititlerin doğuda bulunan Mittaniler ile uğraştıkları ve M.Ö. 1295'te Mısır ile yapılan Kadeş Savaşı sonrası Anadolu'da ilk birliği sağlayan Hitit Krallığı'nın çökmeye yüz tuttuğu görülür. Hitit topraklarının bir kısmı Frig eğemenliğine girmiş, İskitler ve Medler, M.Ö. 612'de birleşerek Asur Devleti'ne son vermişlerdir. Anadolu'nun büyük bir kısmını ellerine geçirmişler ve Lidya ile komşu olmuşlardır. M.Ö. 585 yılında Medler ve Lidyalılar karşı karşıya gelmişler, Kızılırmak sınır olmak üzere anlaşmışlardır. Doğuda bulunan Persler, M.Ö. 546'da Medler'le savaşmış ve topraklarını kendi egemenlikleri altına almışlardır. Tüm Anadolu, Pers eğemenliği altına girmiştir. M.Ö. 334-331 yılları arasında Persler'e karşı savaşan Makedonya hükümdarı Büyük İskender, Anadolu topraklarını egemenliği altına aldı. M.Ö. 232'de İskender’in ölümü üzerine Anadolu’da karışıklıklar meydana geldi ve Galatlar (Keltler) bölgeyi işgal ettiler. Üç kabile halinde yaşadılar daha sonraları Romalılar'a tabi oldular. M.Ö. 2. yüzyılda bölge, Roma hakimiyetine girdi ve M.S. 395 yılına kadar böyle devam etti ve imparatorluk Doğu Roma (Bizans) ve Batı Roma olarak ikiye ayrıldı. Bölge hakimiyeti Doğu Roma'nın eline geçti ve 1071 yılında Alp Arslan’ın Malazgirt Savaşı'nı kazanıp Anadolu kapılarını Türkler'e açmasına kadar bu durum devam etti.

 

Türk Devletleri Dönemi

İlçenin Kayılar, Salur, Büğdüz, Yuva gibi köylerinin ve Dodurga gibi beldelerinin adlarından Türk boylarının buralara yerleştikleri anlaşılmaktadır. Danişmendliler, Çandarlı ailesi ve Osmanlı İmparatorluğu, burada yaşamış Türklerdir.

Orta ilçesinin bilinen ilk adı Kari Pazar'dır. Eski tapu kayıtlarında Şer-i mahkeme ilamlarında Kari Pazar naibine hitabı kullanılmıştır. Karinin sözlük anlamı; okuyan, inceleyen, Kur’an-ı Kerim'i kaidesine göre okumasını bilen kişidir. Kari Pazar ise Kur’an okuyanların toplantı yeri manasına gelir. Şimdiki İmam-Hatip Lisesi'nin doğu kısmında bir medrese ve caminin olduğu, burada Arapça, Farsça, Kur’an-ı Kerim ve dini ilimler okutulduğu söylenmekle birlikte adı geçen yerde bir türbenin (Osman Dede) olduğu ve türbenin yanında caminin ve medresenin temellerinin hala var olduğu bilinmektedir. Bu medrese ve caminin yanında eskiden halk pazarı kurulurmuş. İlçenin adı halk dilinde Kari Pazar yerine Kara Pazar olarak kullanılmaya başlamıştır. Daha sonra bilinmeyen bir tarihte ismi değiştirilip, ilçe, ilçeye bağlı olan köylerin ortalık bir yerinde olduğundan Orta adıyla anılmaya başlanmıştır. Gerçekten de ilçenin yerleşim alanı, köylerin ve beldelerin konumuna göre ortada bir yerdedir.

 

 

Nüfusu

Orta'ya bağlı 5 belde, 22 köy bulunmaktadır. Merkez ilçeye bağlı 4 mahalle vardır.

Yıllara göre ilçe nüfus verileri
Yıllar	Merkez	Köyler	Toplam
2007
2000	6.038
1997	7.234
1990	5.887
1985	3.832
1980	3.184
1975	3.596
1970	3.100
1965	2.833
1960	2.550

 

Dış Bağlantılar

 

 

	Orta beldeleri ve köyleri
İl: Çankırı | İlçe Merkezi: Orta Beldeler:Dodurga | Elmalı | Kalfat | Özlü | Yaylakent Köyler: Buğurören | Büğdüz | Derebayındır | Doğanlar | Elden | Gökçeören | Hasanhacı | Hüyükköy | İncecik | Karaağaç | Kayılar | Kayıören | Kırsakal | Kısaç | Ortabayındır | Sakaeli | Sakarcaören | Salur | Sancar | Tutmaçbayındır | Yenice | Yuva
Çankırı ilçeleri: Merkez | Atkaracalar | Bayramören | Çerkeş | Eldivan | Ilgaz | Kızılırmak | Korgun | Kurşunlu | Orta | Şabanözü | Yapraklı